Izvor: Portal RTCG
Kamen sa vremenskim markerima sunčanog časovnika koje je tokom bronzanog doba uklesao dobar poznavalac kretanja Sunca i Mjeseca, nevjerovatno je otkriće arheologa Miloša Petričevića iz oktobra ove godine u masivu Volušnice u Prokletijama.
Preliminarni nalazi ukazuju da je jako sličan najstarijim sunčanim časovnicima na svijetu koji su otkriveni prije nekoliko godina u Ukrajini i vezuju se za stepsku Srubna kulturu.
„U pitanju je ostatak manjeg kamenog bloka koji je svojom zaravnjenom površinom uspravljen u relativno horizontalni položaj što govori o namjeri uspostavljanja preciznih kriterijuma za praćenje kretanja Sunca, tj. mjerenje vremena“, kaže Petričević za Pobjedu.
Prema njegovim riječima, na površini kamenog bloka uočljive su oznake časovnog niza, ukupno petnaest (15), koje u vidu lećastih depresija obrazuju takozvanu analematsku elipsu (dnevni otklon Sunca) u čijem središtu se nazire kružni motiv. Tri radijalna utora uočljiva su na arbitrarno određenim stepenima za 16, 18 i 20 sati, što može da ukazuje na period zalaska Sunca u različita godišnja doba…
Svega nekoliko ovakvih sunčanih časovnika sačuvano je u svijetu, a na osnovu analogije preliminarno se prokletijski primjerak može datirati u period, otprilike, 1.500 godina prije nove ere. I pored te činjenice, naučna prezentacija o ovom otkrićuprije mjesec gotovo da je prošla „ispod radara“ ovdašnje javnosti, a ukoliko ne bude pravovremene reakcije i konzervacije otkriće bi moglo ubrzo nestati jer je već načeto zubom vremena.
Preliminarni rezultati analize sunčanog časovnika predstavljeni su, naime, početkom decembra na konferenciji „Crna Gora na političkoj i kulturnoj mapi Evrope“ u organizaciji Istorijskog instituta u Podgorici.
„Ovo je bila idealna prilika da naučnoj javnosti predstavim otkriće koje smo držali u tajnosti zbog potencijalne devastacije. U narednim mjesecima moramo oformiti istraživački tim koji će biti u stanju da sprovede istraživanja. Međutim, bez direktne pomoći resornih ministarstava nećemo biti u stanju da sprovedemo planirane aktivnosti jer se radi o visokoplaninskim zonama gdje logistika ima ključnu ulogu u sprovođenju istraživanja“, ističe Petričević, koji radi u Centru za konzervaciju i arheologiju Crne Gore.
Potvrdu značaja otkrića dala je i ruska astrofizičarka koja je opisala slične nalaze iz praistorije.
„Analizirajući radove koji se odnose na arheoastronomiju brzo sam shvatio da sam u velikom problemu što se tiče eventualnih direktnih analogija. Ne postoji puno radova, odnosno nalaza horizontalnih časovnika koje sa sigurnošću možemo pripisati praistorijskim epohama. Stoga, nemjerljivu pomoć i vrlo važna pojašnjenja koja se odnose na konstruisanje analematskog horizontalnog časovnika pružila mi je Larisa Vodolažskaja sa Južnog federalnog univerziteta u Rusiji sa kojom ću ubrzo objaviti preliminarne rezultate naših istraživanja“, kazao je on.
U najkraćim crtama, vizuelna šema za mjerenje protoka vremena koja je otkrivena na površini kamenog bloka u Prokletijama svjedoči o izvjesnom poznavanju principa akvizicije vremenskih podataka. Njen autor (gnomonist) nesumnjivo pokazuje određeno znanje o konstrukciji analematskog časovnika, odnosno posjedovanju znanja o postupcima mjerenja i praćenja astronomskih pojava. Definisanjem osnovne vremenske jedinice nižeg reda (čas) omogućeno je dnevno mjerenje vremena. Utori u vidu radijalnih linija nesumnjivo određuju granice važnih vremenskih trenutaka, odnosno ciklusa. Pošto se utori nalaze na arbitrarno određenim časovnim stepenima za 16 h, 18 h i 20 h časova pretpostavljamo da najvjerovatnije označavaju vrijeme zalaska sunca za vrijeme zimske kratkodnevice (zimski solsticij), u vrijeme ravnodnevice (ekvinocij), odnosno zalazak sunca za vrijeme ljetnje dugodnevice (ljetni solsticij). Analizirana vremenska šema potencijalno omogućava okvirno praćenje smjene godišnjih doba što je u suglasju sa konceptom „Starog kalendara“ koji u svojim antropografskim istraživanjima Prokletija navodi Branimir Gušić.