Ako postoji konstantni stradalnik najrazličitijih pretumbacija koje su se u posljednjih nekoliko decenija dešavale na crnogorskoj javno-političkoj sceni, a to je, zasigurno, Građanin.
Građanin je trn u oku grupama formiranim na nacionalnim, vjerskim ili političkim atributima, a ta iritiranost najčešće se manifestuje u posljednje vrijeme izuzetno rado korištenim pežorativom „graDŽanin“. Jer, Građanin je više nego političko, nacionalno ili vjersko biće. On sva ta obilježja može, a i ne mora, da sadrži u sebi, ali ona ga striktno ne definišu, ona ga striktno ne usmjeravaju ili ograničavaju, već su samo jedan od elemenata njegove ličnosti.
I ako se ekstremno suprostavljene struje na političkoj sceni oko nečega slažu, a to je da bi ovo bila idelna zajednica kada bi, za početak, nestalo građana. Građani su u Crnoj Gori ponijeli onaj teret koji su Jevreji nosili kroz istoriju – glavni su krivci za sve što društvu ne valja.
Građanin je opasan jer ga ne možeš svrstati u već formirane, jasno određene i limitirane grupe. On misli svojom glavom, stavove kreira na osnovu razmišljanja i analiziranja, a izražava ih bez obaveze poštovanja pravila grupe kojoj pripada. Njegova misao je slobodna, nema obavezu da je cenzuriše ili koriguje da ne bi ispadala iz zadatih okvira koje pripadnost pomenutim grupma zahtijeva.
Najgore od svega je što Građanin zbunjuje. Ne daje ti, gad jedan, da ga svrstaš. Uvijek nekako „migolji“, „nije naš, ali nije ni njihov“. Užasno frustrira kada Građanin javno nastupi da bi obezbijedio sigurno okruženje svom djetetu. Ni ti ne želiš da ti dijete od škole do kuće ide pod kišom metaka ili šrapnela pod kola postavljenih eksplozivnih naprava u mafijaškim obračunima, ali se ne usudiš, jer ne znaš „ko iza tog nastupa stoji“?
Strašno smeta kada se građani, profesionalnci, mukom natjerani, udruže da brane čast profesije, jer ti bi da braniš samo one segmente tvojom bojom obojane. Zbrku u glavi ti pričinjava činjenica da Građanka digne veliku prašinu, uzbuni i prozove institucije sistema zbog bijede i neljudskih uslova života nekih tamo marginalnih pojedinaca. I prvo što se zapitaš nije „kako mogu pomoći“ već „koji su joj politički ciljevi“?
No, želimo li iskreno i malo dublje gledati na stvari, jasno je da je budućnost Crne Gore samo i isključivo u jakoj, čistoj i mudroj građanskoj opciji. Aktuelna politička prezentacija „građanskog“ ni izbliza ne zadovoljava taj pojam i, rekao bih, sve je prije nego građanska.
Uz to, ni NVO sektor, ne brani principe građanskog društva onoliko sveobuhvatno, principijelno i iskreno koliko bi se očekivalo. Ipak, ohrabruje činjenica da postoji saznanje o značaju građanskog i da, pa čak i neiskreno i nespretno, postoji stremljenje ka građanskom kao naprednom i pravednom. Što se to prije shvati i što se prije scena okrene građanskom prije ćemo stvoriti zdravo i perspektivno društvo. Ipak, aktuelne prilike slabu nadu bude.
