Izvor: Freedom news
Ruski imperijalizam donosi fašizam i genocid, prerušen u jezik antifašizma, u Centralnu i Istočnu Evropu (CEE). Antifašisti iz Centralne Evrope su bili među prvima koji su ukazivali na sistematsku i obimnu podršku Rusije ultranacionalistima i neonacistima širom Evrope još od 2014. Danas, tiha podrška je postala otvoreni rat i antifašisti iz Centralne i Istočne Evrope šalju poruku – Rusija mora biti poražena i isključena po svaku cijenu ili će smrt, tama i potčinjavanje doći u CEE region, i svim emancipatorskim aktivnostima, kao i njihovim nosiocima, biće pucano među oči.
Da imamo vremeplov i da vas možemo povesti da nas upoznate, u dalju i bližu prošlost, znate li što biste vidjeli kad biste pogledali okolo?
Rusko carstvo na istoku, njemačko na zapadu i tursko na jugu. Tri carstva, mnogo istorijskih formi, i prečesto jedna zajednička ambicija, ‘bolest’ svih carstava, potreba da šire sferu uticaja, da okupiraju prostor oko sebe, da osvajaju.
I znate što biste vidjeli između njih, u njihovoj sjenci? Male, istorijski, geografski i lingvistički različite regione i političke entitete koji se protežu od Estonije do Rumunije, od Češke do Ukrajine, koji preživljavaju do danas uprkos carstvima, i ponekad uprkos njima samima.
Dobrodošli u naš region, Centralnu i Istočnu Evropu (CEE).
Region istorijski oblikovan stiskom između tri imperije.
Region koji nije definisan obalama okeana, već eksterno i geopolitički – konkretno, po tome što je bar jedno od susjednih carstava željelo da pregazi i potčini djelove CEE – kao u Čehoslovačkoj 1938. i 1968, Poljskoj 1939, Baltiku 1940, Mađarskoj 1956.
Regionu gdje mali ponekad moraju da formiraju kontroverzne saveze kako bi se oduprli carstvima.
U regionu čiji su glasovi i perspektive hronično previđani i zanemarivani.
Region koji nije ni bogati Zapad ili Sjever, niti mnogoljudni Istok, niti siromašni Jug.
U region kojem je opet život i identitet doveden u pitanje – ako savremena Turska usmjerava svoje imperijalističke ambicije ka istoku, a Njemačka je prošla kroz transformaciju koja je, nadajmo se, zaustavila njene imperijalističke aspiracije za dugo vremena, Putinova Rusija je ta koja nastavlja da održava liniju imperijalističke politike u odnosu na CEE, kao i prema drugim regionima koje smatra “sferom uticaja.”
Protiv “fašizma antifažizma”
Kad se organizovani antifašistički pokret pojavio u CEE 90-ih, situacija je bila jasna. Sovjetska imperija je raskrstila sa ideologijom državnog komunizma, a ideologija nacizma je bila ta koja je počela da ostavlja svoj trag na post-sovjetskom prostoru. Rasistički napadi i ubistva su bili česti, komunistička policija se često pretvarala da ne vidi ništa i bilo nam je jasno da niko neće raditi ovaj posao umjesto nas. Tako smo počeli da sami denacifikujemo naš prostor.
Ali je situacija počela da se postepeno mijenja. Bili smo sposobni da rasturimo bande nacističkih skinheda, ali se na njihovo mjesto postepeno ugurao novi neprijatelj: autokrate, autoritarijanci, nacionalisti, tradicionalisti svih vrsta, koji su, iako su bili umiveniji, u osnovi željeli isto što i ćelavi šljam – nacionalno-konzervativnu državu.
Posljednjih godina smo sa velikom sumnjom posmatrali fenomen “bojenja mejnstrima u kafeno” u nekoliko mjesta, ali najviše u Rusiji. Rusija je postala režim koji je, od kad je Putin na vlasti, postao konzervativna autokratija blisko povezana sa pravoslavnom crkvom, koja ne samo da guši, protjeruje, ubija svu političku opoziciju, nezavisne medije, progresivne aktiviste, LGBTQI+ manjinu, NVO-e, već daje značajan prostor ultranacionalistima i toleriše neonaciste kao dio formiranja vjerovanja u imperijalnu veliku Rusiju u svom stanovništvu. Ne samo to – ne samo da proruske paravojne grupe obiluju neonacističkim grupama kao što su Vagner i Rusih već postoje dokazi o vezama između lokalnih neonacista i tajne službe FSB.
Ako se Putinova Rusija štiti ideologijom “antifašizma” koju promoviše kroz nacionalističke omladinske organizacije kao što je Naši, onda pravi antifašisti koji se bore sa neonacistima završavaju u zatvorima, egzilu i mrtvačnicama. Vrhunski je apsurd da Rusija umotava u jezik antifašizma svoje “kafenjenje” i činjenicu da je postala svjetski glavni centar autokratije, tradicionalizma, ultra-nacionalizma, cenzure, konzervativizma, radikalne desnice, šovinizma i specifično ruskog “antifašizma” u posljednje dvije decenije.
Želite dokaz u brojkama? Što kažete na broj politički motivisanih ubistava počinjenih od pristalica ultradesnice? U Rusiji ih je zabilježeno 459 samo između 2000. i 2017. U ostatku Evrope, između 1990. i 2015, bilo je 330 takvih ubistava, uključujući svih 77 žrtava Andersa Brejvika. Tako da ako postoji neka država koja zahtijeva duboku denacifikaciju onda bi na prvom mjestu to trebalo da bude Rusija.
Štaviše, oko 2014. i u kontekstu invazije na Krim, ali i povratka spoljne politike intervencija i sfera uticaja, Rusija je počela da izvozi ovaj proizvod. Ne, ruski izvoz nije samo prirodni gas i nafta, već i fašizam i ultranacionalizam. Rusija je počela u prethodnih osam godina da širom Evrope podržava finansijski, materijalno, ali i kroz sistematske dezinformacije na internetu ne samo različite lijevo-autoritarne asocijacije, već i otvorene ultra nacionaliste i neonaciste – od slovačkog LSNS-a, do njemačkog AfD-a, Orbana u Mađarskoj, FPÖ u Austriji do Le Pen u Francuskoj. Danas znamo da je ovo bio dio šire strategije, koja je kulminirala ratom u Ukrajini, poriv da se ponovo osvoji CEE povratak Rusije granicama i sferi uticaja Sovjetskog Saveza. Nakon 30 godina, Istočno carstvo želi da se povrati, da odgrize koliko god je moguće našeg prostora, da ga preuzme, koristeći, između ostalog, brižljivo gajenu petu kolonu ultra nacionalističkih partija i pokreta u Evropi koje ima u svojoj šaci.
Borba za život regiona
Naš region se još jednom bori za svoj život – i ovo nije metafora, pretjerivanje, retorička fraza, već opipljiva realnost, čije se konture danas mogu vidjeti u Buči, Irpinu, Hostomelu i mnogim drugim mjestima. To nije ništa drugo nego genocid nad Ukrajincima koji se dešava u Ukrajini. Na kraju, to je ono na što ideološki propagandista Putinovog režima, Aleksander Dugin, poziva od 2014, kada je opisao Ukrajince kao “rasu kopiladi.” U ovom smislu, akcije ruskih vojnika nijesu iznenađujuće. Pod bizarnom krinkom denacifikacije, politika eksterminacije – jedan od stubova nacizma – dešava se u Ukrajini. “Nacista,” kaže istoričar Timoti Snajder o tome kako Rusija vidi nacizam, “je Ukrajinac koji odbija da prizna da je Rus.” Ako je svaki Ukrajinac danas nacista u očima Rusije, onda je i svaki građanin CEE, najviše mi, kao organizovani antifašisti.
Putinov režim u Ukrajini ne ubija samo život sam po sebi, već i same uslove civilnog života. Ako rusko carstvo pobijedi, sve socijalne, emancipatorske, liberalne, anarhističke, feminističke, antifašističke, ekološke, autonomne, za ljudska prava, subkulturalne i druge aktivnosti biće zgažene i sa njima njihovi predstavnici i branitelji. Kao što je to slučaj u savremenoj Rusiji.
U ovom smislu, rat u Ukrajini danas nije samo rat za život, već i za uslove budućeg života. I lokalci su vrlo svjesni ovoga, zbog čega se obični ljudi priključuju borbi u velikom broju. Jedan od volontera Operacije solidarnost u Ljvovu kaže: „Ako Rusi okupiraju Ukrajinu ubiće svaku politički aktivnu osobu, bez obzira na njihove političke poglede… ako se borba izgubi, neće niko ostati, i desno i lijevo krilo će biti zbrisani.” Biće ili imperijalno porobljavanje, eksterminacija, kolonizacija od strane konzervativne autokratije ili odbrana svijeta koji nije idealan, ali koji bar dozvoljava kultivaciju različitosti, širenje alternativa i ne nudi zatvor, egzil ili metak za suprotstavljeno mišljenje. Drugi volonter Operacije Solidarnost je još jasniji: „Nijesmo šarmirani ukrajinskom državom (njenim neoliberalizmom, a ne nacizmom ili jakom autoritarnošću) – ima mnogo problema kao što su oligarhijski sistem, korupcija, destrukcija socijalnih sigurnosnih mreža, policijsko i nacističko nasilje, itd. U isto vrijeme Ukrajina je prostor relativno male državne kontrole koja raste sa jedne strane, ali sa druge strane je takođe prostor rastućih progresivnih društvenih snaga. Tako da se odupiremo zato što je to pitanje naše budučnosti (fizičke i političke). Ako Rusija pobijedi, sve progresivne stvari koje smo dobili kroz društvenu borbu će biti silovane, pogažene i uništene.”
Sa ovim kartama na stolu, nije iznenađenje da se na frontu protiv ruske invazije mogu sresti predstavnici svih političkih trendova, životnih stilova, kulturnih struja, i socijalnih klasa, od aktivista za prava životinja, siromašnijih i bogatijih slojeva društva, do predstavnika muzičkih subkultura mladih ili organizacija za ljudska prava do antifašističkih huligana i organizovanih anarhista.
Njihova različitost je mnogo veća od onog što je zvanični pogled ruske države, koja tvrdi da se samo ukrajinski nacionalisti i neonacisti bore protiv nje.
Zadatak je jasan i prihvaćen od svih – zaustaviti ruski imperijalizam svim silama i poraziti ga silom. Zahvaljujući našem istorijskom iskustvu u CEE, znamo da je to jedina stvar koja se može primjeniti na Rusiju i koju ona razumije. Politika popuštanja neće pomoći, kao što bi Evropa trebalo da se vrlo dobro sjeća događaja nakon Minhenskog sporazuma iz 1938, kada je napravila ovu fatalnu grešku. Samo će izazvati imperiju da se dalje širi.
I u ovom novom zadatku uspavljivanja imperijalnog ponosa (kao što kampanja ukrajinskih anti-autoritarijanaca, GNIP – Laku noć imperijalni ponosu (Good Night Imperial Pride), takođe kaže) nemamo izbor osim da pravimo situacione i pozicionalne saveze sa skoro bilo kim… baš kao što su antifašisti bili voljni da prave savezništva sa bilo kim u borbi protiv nacističke Njemačke tokom Drugog svjetskog rata. U ratu koji briše živote ne postoji druga opcija. Da, kada Putin izgubi, postojaće problem sa novim ultra-nacionalistima za koje je katalizator potpuna militarizacija CEE, ali će ovaj problem biti potpuno različitih parametara i neuporedivo lakše rješiv od pobjede imperijalnog Putina, njegovog ulaska dublje u CEE, uvođenja mračnog doba tamo i daljeg rasturanja EU kroz podršku petoj koloni ultra nacionalističkih partija i pokreta širom Evrope.
Ovo je naša pozicija i perspektiva – poruka nekih lokalnih starosjedilaca, konkretno antiautoritarijanaca i antifašista, kojima je region CEE dom, koji ga brane i braniće ga protiv bilo koje forme opresije koliko god je moguće. To je naša perspektiva koju šaljemo svijetu, zasnovana na praktičnoj perspektivi, na našim životima, na našem iskustvu, na našoj odlučnosti, ali takođe na našoj brizi za budućnost naše djece.
Ali da li će je iko čuti? Da li će je shvatiti ozbiljno? Nadamo se da hoće, ali se takođe bojimo da neće. Zašto? Zato što se glas regiona CEE ignoriše u ovom ratu, kao što se ignoriše dugo vremena. Ostaje ignorisan i nevidljiv.
Prazni sud Centralne i Istočne Evrope
Čitajući tekstove koji su napisani o ratu od njegovog početka na Zapadu, a posebno od Zapadne ljevice, nalazimo tri glavna okvira koja oblikuju događaje u Ukrajini – simetrizacija; generalizacija; ideologizacija.
Kroz simetrizaciju, konflikt je predstavljen kao sukob jednakih, dvije supersile, najčešće ka Rusija protiv Nato ili Rusija protiv SAD i rjeđe Rusija protiv EU. Ovo je pogled da se mora vidjeti neka igra supersila iza svega, sukob imperija oko sfera uticaja na globalnoj šahovskoj tabli i svođenje Ukrajine na lutku kontrolisanu od veće sile. Ovo je pogled koji dijele ne samo mnoge političke organizacije, već i mnogi značajni zapadni intelektualci i političari – od Džeremija Korbina, preko Noama Čomskog, do Janisa Varufakisa. Ovaj stav, koji pripisuje istorijski agens samo imperijama i supersilama, je toliko čest i ponavljajući da mu je dato ime – ponekad se naziva imperijalistički narcisizam, ponekad zapadni ekscepcionalizam, ali najčešće kao “westsplaining”. “Westsplaining” je kritikovan mnogo puta – najčešće od različitih autora iz regiona CEE. Glavna opasnost westsplaining-a je pripisivanje mogućnosti da se djeluje isključivo Zapadu i SAD-u, što dovodi do samocentričnog antiimperijalizma u kritici rata koji previđa djelovanja ne-zapadnih aktera, njihove potrebe i stavove. U nešto drugačijem kontekstu, britansko-sirijska autorka i aktivistkinja Leila Al-Shami je skovala termin “antiimperijalizam idiota” kao kritiku pozicije onih koji vide jedino ulogu SAD, ali previđaju akcije Rusije, Irana ili Asada u Siriji.
U slučaju rata u Ukrajini, antiimperijalizam idiota ne vodi do ignorisanja ruske uloge, već do simetrizacije obje strane u konfliktu što rezultira relativizacijom rata i posljedičnom demobilizacijom bilo kakve pomoći. U stvari, svodi se na stav da su obje strane zapravo jednako krive za rat i da je zauzimanje strane u takvom konfliktu problematično.
Kroz generalizaciju i multiplikaciju, konflikt je predstavljen ili kao opšti primjer rata kojima se treba generalno protiviti ili kao jedan od primjera ratova koji se trenutno vode u svijetu i protiv kojih je potrebno unisono protivljenje, zato što su svi ti ratovi na istoj globalnoj šahovskoj tabli. To je pogled koji fetišizuje globalne perspektive, univerzalizam i traženje apstraktnih sličnosti po cijenu konkretnog konteksta i specifičnosti. Traži zajednički globalni djelilac da bi mogao proglasiti da su svi ratovi kapitalistički, neoliberalni i unificirano ih osudi kao takve, pa da ne mora da zazuzima strane bilo gdje. U takvoj konstelaciji, lokalna i regionalna perspektiva će uvijek biti, po prirodi, nesamjerljiva, ponižena, provincijska, nezrela i nekompletna u poređenju sa globalnom.
Na kraju, ali ne manje važno, kroz ideologizaciju, konflikt je predstavljen samo kao pitanje mišljenja i debate, u kojima se brani čistota ideoloških pozicija, koje stavljaju mrlju na sve praktične, realistične i strateške prijedloge za njegovo rješavanje, na čelu sa zaključkom o kontroverznim savezništvima. To je pristup koji je suštinski oslobođen rizika – kultivisan iz udobnosti doma koji je dovoljno daleko da ne spada u sferu opasnog po život uticaja ruskog neoimperijalizma. To je na kraju izlazna strategija da se ne bori sa konkretnim neprijateljem, već da se skriva u foliji privilegovane idiokratije, apstraktnih i opštih stavova, relativizacije i simetrizacije, u cilju nastavljanja bezbrižnog života negdje daleko od Ukrajine. U ovom slučaju rat je je stvar mišljenja i ideologije, ne života i smrti.
Šta ovi okviri imaju zajedničko? Dvije ključne karakteristike – zanemarivanje glasova iz CEE i usvajanje Putinove logike. Kompletnim zanemarivanjem perspektiva, pozicija i glasova iz CEE, naš region je implicitno uzet kao prostor bez svoje sposobnosti i kapaciteta da djeluje i odlučuje slobodno, te stoga kao region bez svoje relevantnosti za svijet… prazni sud u kojem verzije istorije napisane od strane velikih sila mogu da se sipaju po njihovoj volji. Region CEE je viđen kao premali, fragmentisan, raznolik, nezanimljiv, bez sopstvene istorije nedovoljno značajan da aktivno utiče na pravac istorije. On stoga postaje pasivni objekat – sveden samo na “sferu uticaja i interesa”, na “tampon zonu” ili “prostor za širenje”.
U ovom okviru westsplaining-a, brige Rusije su prepoznate, ali one Istočne Evrope nijesu. Zaista, Kremlj je taj, kao što je Putin pokazao na bezbjednosnoj konferenciji u Minhenu još 2007, koji zamišlja svijet kao sudar velikih imperija koje vuku konce oko sfera uticaja i svijet gde mali regioni tipa CEE ne postoje kao nezavisni, posebni i vrijedni sopstvenog glasa i poštovanja. Ko god simetrizuje, generalizuje, ideologizuje u takvoj konstelaciji u vremenu rata postaje korisni idiot za Putina.
Kolonijalizam sljepila
Kako razumjeti tako hronično zanemarivanje pozicija i glasova regiona CEE, posebno u ratu koji je primarno o CEE? Kao specifičnu varijantu kolonijalizma. Da, kolonijalizma. Dakle, nije samo Rusija ta koja zauzima stav prema CEE, već na neki način i Zapad sa svojom bogatom kolonijalnom prošlošću. Zašto specifična varijanta? Zato što sa stanovišta Zapada, to je kolonijalizam prema polu-periferiji na osi Istok-Zapad, a ne prema periferiji na globalnom Jugu. Ne sprovodi se toliko fizičkim nasiljem, istrijebljivanjem, potčinjavanjem i dominacijom, kao u slučaju ruskog kolonijalizma, već više zanemarivanjem i ignorisanjem drugosti i specifičnosti datog regiona, između ostalog, istorije ukliještenosti između tri imperije.
U ovom već obimnom tekstu nema mjesta za detaljnu analizu ovog kolonijalizma, ali ima za njegovo empatično odbijanje i ratom motivisanu dekolonijalizaciju CEE. Kako?
Svijet u koji staje mnogo svjetova, uključujući svijet CEE
Kako onda dekolonizovati CEE? Ništa novo pod suncem. Samo učiti iz procesa dekolonijalizacije kroz koji je Zapad učio da mijenja sebe u odnosu na svoje bivše kolonije. Osnovno pravilo je: naučiti slušati i uzimati za ozbiljno glasove loklanog stanovništva i njihove različitosti i prepoznavati da je svaki glas, uključujući one iz imperijalnog centra, oblikovan kontekstom vremena i prostora u kojem je nastao.
Drugim riječima, perspektiva je važna, što je savršeno zabilježio bjeloruski aktivista u seriji intervjua koji daju prostor anarhističnim glasovima iz Ukrajine, Bjelorusije i Poljske po pitanju trenutnog rata: „Jasno je da će ljudi govoriti iz svoje perspektive, iz perspektive mjesta u kojem žive, iz realnosti u kojoj žive i iz borbi i bitaka u kojima su aktivni. Živio sam čitav svoj život u nečemu što je suštinski kolonija Moskve… Tako da je moja perspektiva oblikovana drugačijim neprijateljem.”
Slične vještine dekolonijalizacije slušanjem i priznavanjem drugosti koje globalni Sjever i Zapad uče na putevima solidarnosti u ratnim zonama među južno-meksičkim Zapatistama ili u zapadnom Kurdistanu, moraju se aktivirati kada se gleda na rat u Ukrajini. Na kraju krajeva, kada Zapatisti kažu da žele svijet koji može primiti mnogo svjetova, kako bi jasno izrazili da je pogled iz njihovog ugla svijeta originalan i za poštovanje, mi se potpuno slažemo sa njima. I dodajemo – jedan od tih svjetova je svijet CEE, sa svojom jedinstvenom istorijskom perspektivom stiska između tri imperije i trenutnom pozicijom oblikovanom akutnom prijetnjom po život regiona, a posebno po život Ukrajine. Upravo glasove iz Ukrajine moramo da prioritetno slušamo danas, da budemo potpuno solidarni sa njima i da njihove riječi uzimamo za ozbiljno. Kao što češki novinar Ondřej Bělíček ističe: „U svim ovim geopolitičkim debatama o NATO-u i Rusiji, ne smijemo zaboraviti Ukrajince i njihovo pravo da biraju svoju budućnost. Decenijama, njihov svijet je bio igralište geopolitičkih ambicija suprostavljenih geopolitičkih blokova. Moramo podržati njihovu borbu da brane svoju nezavisnost.”
Da budemo jasni, ne predlažemo da se slušaju ukrajinski oligarsi. Niti da se slušaju ultranacionalisti poput desnog sektora, čiji je uticaj na Ukrajinu, na Putinovu korist, u velikoj mjeri preuveličan i ne može biti uporediv, na primjer, sa uticajem parlamentarnih partija kao što je AfD u Njemačkoj, Jedinstvena Rusija u Rusiji ili političara kao što je Orban u Mađarskoj ili Le Pen u Francuskoj. Imajući ovo u vidu, potpuno se slažemo sa autonomnim antifašistima iz Ukrajine koji kažu: “Nekoliko hiljada nacista, sa minimalnom podrškom na izborima u zemlji od 40 miliona, nijesu ni prijetnja ni razlog za invaziju… Da, postoje nacisti u Ukrajini, isto kao i u svim drugim državama. Ne, ne treba nam pomoć Putina ili drugih autokrata da se nosimo sa njima. Uradićemo to sami.“
Predlažemo da slušate prije svega glasove običnih ljudi i organizovanih aktivista koji su se praktično, tiho, bez medijske pompe, pridružili oružanoj odbrani Ukrajine i zajedničkim mrežama pomoći, krećući odozdo. Mislimo o inicijativama i aktivnostima kao što je Operacija Solidarnost koje kažu: „Ne želimo da umremo, ne želimo da bježimo, ne želimo da se potčinimo, nemamo takvu privilegiju. Jebeno smo bijesni i želimo našu slobodu!” ili Komitet otpora / Antiautoritarna Unija koja kaže: “Svi smo dovedeni u rat iz želje da se usprotivimo ruskoj imperijalnoj agresiji. Ovdje smo da porazimo okupatore i odbranimo ukrajinski narod, njihovu slobodu i nezavisnost.”
Mi smo u ovome sa njima.
Budite u ovome sa nama.
Svi smo mi danas Ukrajinci.
Російський військовий корабель, иди на хуй!